MANIFEST VERLEDEN?

Ongelofelijk, maar het is nog maar net drie jaar geleden dat het ‘Manifest 5 voorstellen voor Nederland na corona’ werd gepubliceerd. Midden maart 2020 was de coronacrisis volop losgebarsten en was ons land in lockdown gegaan. Niemand wist op dat moment hoe negatief de invloed van de pandemie zou uitpakken, maar de angst voor een desastreuze ‘Zeitenwechsel’ was voelbaar. Het manifest, dat ondertekend werd door 170 wetenschappers, riep daarom op tot een koerswijziging. Corona had de samenleving doen schudden, en dit moest de aanleiding zijn voor een vijftal voorstellen voor een nieuw Nederland.

Drie jaar later is het soms net alsof deze crisis nooit heeft plaatsgehad, en dat maakte het herlezen van het pamflet een bevreemdende ervaring. De voorstellen die gedaan worden, lijken in de terugkijkspiegel wel heel erg radicaal. Zelfs onze nieuwe ‘linkse wolk’ zou deze voorstellen op dit moment waarschijnlijk links laten liggen:

• Focus op cruciale sectoren: vervanging van het huidige ontwikkelingsmodel gericht op generieke groei van het BNP, door een model dat onderscheid maakt tussen sectoren die mogen groeien en investeringen nodig hebben (de zogenoemde cruciale publieke sectoren, schone energie, onderwijs en zorg) en sectoren die radicaal moeten krimpen, gegeven hun fundamentele gebrek aan duurzaamheid of hun rol in het aanjagen van overmatige consumptie (zoals bijvoorbeeld de olie-, gas-, mijnbouw-, en reclamesectoren).
• Herverdeling: ontwikkeling van een economisch beleid gericht op herverdeling, dat voorziet in een universeel basisinkomen, ingebed in solide sociaal beleid; een forse progressieve belasting op inkomen, winst en vermogen; kortere werkweken en het delen van banen; en erkenning van de intrinsieke waarde van zorgverlening en essentiële publieke diensten zoals onderwijs en gezondheidszorg.
• Landbouwtransitie: overgang naar een circulaire landbouw, gebaseerd op het behoud van biodiversiteit, duurzame, veelal lokale voedselproductie, vermindering van vleesproductie en werkgelegenheid met eerlijke arbeidsvoorwaarden.
• Consumptiebeleid: vermindering van consumptie en reizen, met een radicale afname van luxueuze en verspillende vormen, richting noodzakelijke, duurzame en betekenisvolle vormen van consumptie en reizen.
• Kwijtschelding van schulden: voornamelijk aan werknemers, zzp-ers en ondernemers in het MKB, maar ook aan ontwikkelingslanden (uit te voeren door zowel de rijkere landen als de internationale organisaties zoals IMF en Wereldbank).

Haar radicaliteit brengt het manifest je terug naar die maanden, waarin onze bestaanszekerheid op het spel leek te staan en er een grotere hang was naar een zinvollere, rechtvaardigere en toekomstbestendigere wereld, die ons allen zou beschermen. In de Trouw stond dat het een ‘blunder’ zou zijn ‘als de wereld niet groener uit de coronacrisis zou komen.’

Het is haast niet meer voor te stellen dat het manifest bloedserieus werd gebracht, en ook ontvangen werd als een serieus onderwerp van discussie. Natuurlijk, het verdween snel weer naar de achtergrond, zonder dat het systeem ook maar iets van zijn radicale invloeden had gevoeld. Dagelijkse zorgen namen het weer over, de boeren, de klimaatactivisten en de oorlog trokken onze aandacht en de prozaïschere afleidingen die ons eerder hadden beziggehouden bleken terug, vertrouwd maar nog luider.

Dat is zoals het gaat, zal je zeggen, maar ik vind het jammer. Stiekem hoop ik dat deze voorstellen, of andere in het verlengde ervan, op een of andere manier nog terug gaan komen. Ze komen namelijk voort uit een periode waarin wezenlijke vragen over onze toekomst aanleiding waren voor tenminste 170 wetenschappers om net zo wezenlijke en oprechte antwoorden te formuleren. Dat lijkt me iets van waarde, vooral ook omdat de problemen die het aankaartte in de afgelopen drie jaar niet echt verdwenen zijn, en alleen maar lijken te groeien.

♣

© Buitendijks, 2023

Bronnen:

• Beeld: Tim Haynes, via Flickr.com
• Frank Straver, ‘Manifest van 170 wetenschappers: het is een blunder als we niet groener uit de coronacrisis komen’, Trouw, 11 april 2020
• Bron manifest: Voetafdruk.eu