Hittestress

Hoge temperaturen, zoals die van afgelopen zomer, beïnvloeden niet alleen de natuur om ons heen. Net als veel andere dieren mijden wij op het heetst van de dag de hitte en zoeken wij verkoeling. En daar hebben we vaak de natuur bij nodig.

Voor wie de tropische sferen te warm zijn, blijven er genoeg mogelijkheden om af te koelen. En in sommige gevallen is dat ook echt noodzakelijk: de hitte brengt gezondheidsrisico’s met zich mee, vooral voor de kwetsbaren onder ons.

Invloed van de zee
Om te beginnen is er de invloed van de zee. Omdat het water langzamer opwarmt is het zeker aan het begin van de zomer een stuk koeler. In combinatie met zeemist en bewolking kan het verschil tussen strand en binnenland oplopen: het is voorgekomen dat het kwik in de voorzomer oploopt tot dertig graden, maar de kuststrook achterblijft met een graad of tien.

Omdat de warme lucht lichter is dan de koude lucht boven zee ontstaat er een gebied met een lage luchtdruk boven land. De koudere, relatief zware lucht boven de Noordzee zorgt voor een drukverschil. Dit zorgt voor het bekende frisse zeebriesje, een stroming van koude lucht naar de kuststrook. Wanneer er daarbij mist en wolken het strand op rollen noemen we dit een ‘zeevlam’.

Droog voorjaar
Het kan dus lonen de kust op te zoeken in de zomer, maar hoe warmer het zeewater wordt hoe kleiner dat effect is. Die jaarlijkse opwarming is de afgelopen jaren sneller gegaan, door het warme en droge voorjaar. Die verdroging is een volgende factor: hoe droger de grond, hoe eerder een hittegolf.

Het blijkt namelijk dat de energie van de zon eerst wordt gebruikt voor de verdamping van water, waardoor het nog niet zo heet wordt. Dus des te droger het voorjaar, des te eerder het aanwezige water verdampt is en de natuur verder op kan warmen tot een hittegolf. In die zin is het voorjaar van 2019, met haar lagere temperaturen en iets meer regen, gunstiger. Maar het zegt nog niets over de zomer die er aan komt: de extreme droogte van 2018 werkt bijvoorbeeld nog altijd door.

Verkoeling in de stad
Ondertussen wonen en werken de meeste mensen in de stad, met haar verharding en bebouwing. Hoe de hitte zich hier manifesteert is afhankelijk van veel factoren, zoals de nabijheid van zee, hoogteligging, de mate van verharding en aanwezigheid van groen, de windrichting en de grondsoort. Binnen de stad zijn er dan ook grote verschillen, maar nergens zo groot als het verschil tussen de stad en het platteland. Dit kan met gemak oplopen tot 10 graden.

En als je dan toch in de stad blijft: de warmste wijken zijn die met veel verharding en platte daken, op zandgronden ver van zee. Ook in die wijken kun je zelf iets aan doen, in je achtertuin: een groene, beschaduwde tuin heeft direct invloed op het microklimaat rond je woning.

Verkoeling in de natuur
Maar niets verslaat uiteindelijk het bos als het om verkoeling gaat. Bij klimmende temperaturen stijgt de temperatuur rond bossen eerst mee, omdat bomen minder snel vocht verdampen dan andere vegetatie. Tijdens lange hittegolven zorgen bossen juist weer voor afkoeling, omdat ze veel grotere vochtreserves hebben om te verdampen dan bijvoorbeeld gras. En naast de verdamping van bomen (van zo’n 3000-5000 liter water per dag!) zorgen ze natuurlijk ook voor het weerkaatsen van zonlicht. Samen kan dat maar liefst 10 tot 15 graden schelen.

Met andere woorden: zoek verkoeling, klaag niet en plant een boom. Het zijn namelijk natuurlijke airco’s, waarvan we er nooit genoeg kunnen hebben!

♣

Bronnen:

• Foto: Zwarte Woud, maker onbekend
• Info: hkv.nl, knmi.nl, weer.nl

Deze tekst schreef ik voor het juninummer van de Toorts, het regionale ledenblad van de IVN Zuid-Kennemerland, met als thema ‘Die Lome Zomer’. De tekst is licht geredigeerd voor dit weblog.