Gekraakt

Dat de natuur een spiegel is van de mens is een oud idee. Niet verwonderlijk dus dat er ook in het dierenrijk woningnood is en woonplekken worden gekraakt. Ook zijn er volop uithuisplaatsingen en heeft de ‘natuurwoningsector’ regelmatig zelfs zwaar criminele kanten.

De meest onschuldige variant is de bewoning van de leegstaande huizen. Verlaten spechtenholen, vossenholen, dassenburchten bieden onderdak voor andere soorten die zelf geen goede nesten kunnen maken. Marters, kraaiachtigen, spreeuwen en uilen vinden zo soms een plekje. Woningrecycling, prima!

Asociaaltjes
Een tandje scherper wordt het al met de huismus. Dit geliefde kleine vogeltje is eigenlijk het asociaaltje van het vogelrijk. Ze maken zelf geen nesten en roven graag die van andere soorten, zoals de zwaluw. Het zwaluwenpaartje wordt, als ze even van het nest zijn, ruw verdrongen. Of de huismus intimideert gewoon op brute wijze de zwaluw.

Een andere variant is het afschuiven van kroost naar de nesten van buren. Dit gebeurt dan meestal binnen de eigen soort, als een soort persoonlijke lastenverlichting met behoud van genenverspreiding. Veel soorten doen dit zo: sommige eendensoorten, spreeuwen en ook zwaluwen. En natuurlijk doen onze asociaaltjes, de huismussen, mee.

Crimineel gedrag
Maar het wordt nog wat misdadiger bij de broedparasieten. Dit zijn soorten die zelf niet broeden en volledig afhankelijk zijn van broedfaciliteiten van andere soorten. In ons land komt er maar één vogelsoort voor die dit doet: de koekoek. Iedereen kent wel de beelden van een dik koekoeksjong gevoed door een veel kleiner karekietje of rietzangertje. De stiefbroertjes en -zusjes zijn in dat stadium al lang over de rand van het nest geduwd, een geval van extreem huiselijk geweld.

All you can eat
Dergelijke ‘uithuisplaatsingen’ zijn in de insectenwereld nog brutaler. In ons land zijn er bijvoorbeeld de goudwespen, die hun eieren leggen in de nesten van andere wespensoorten. De larven eten vervolgens zowel eieren als voedselvoorraad op. Een andere naam voor de goudwesp is daarom de koekoekswesp.

Een variant op deze verhaallijn komt voor bij het gentiaanblauwtje. De larve van deze vlinder wordt door mieren als prooi naar het mierennest gesleept. Eenmaal aangekomen scheidt de larve geurstoffen af, die overeenkomen met de larvengeur van mierensoorten. De mieren zien de larve daardoor niet meer als prooi, waarna het lopend buffet ook voor deze larve is geopend.

Paleisintriges
Ook leven er in Nederland zeven soorten koekoekshommels, die parasiteren op andere hommelsoorten. Het hommelvrouwtje dringt het gastnest binnen en zorgt dat ze de nestgeur overneemt, bijvoorbeeld door haar lichaam langs de wanden te wrijven. Vervolgens verjaagt of vermoordt ze de koningin in het nest en neemt ze haar plaats in als broedmachine. De werkers van het nest brengen daarna haar jongen groot. Als een boosaardig sprookje, een regelrechte paleisintrige…

Het moge duidelijk zijn, in het dierenrijk gelden de woningwetten van de jungle. Gelukkig hebben wij mensen onze huisvesting wat beter gereguleerd!

♣

Bronnen:

• Foto: wikimedia

Deze tekst schreef ik voor het maartnummer van de Toorts, het regionale ledenblad van de IVN Zuid-Kennemerland, met als thema ‘Huisvesting’. De tekst is licht geredigeerd voor dit weblog.