MIJMERING IN MOERASSIG LAAGLAND

Soms raak ik in de verleiding om een stuk te schrijven over de nuchtere feiten van de ‘stikstofcrisis’ (dat eigenlijk de ‘natuurcrisis’ of de ‘ecologische crisis’ zou moeten heten, omdat het zoveel meer omvat dan een aantal stikstofverbindingen). In gedachten stapel ik dan de relevante feiten bij elkaar en maak me klaar de heuvel op te klimmen, om vanaf mijn intellectueel versterkte hoogte te verkondigen wat het gepeupel in het misleide moeras daar beneden in zijn oren zou moeten knopen. Want ik ben tenslotte opgegroeid tussen prutslootjes, koeien en bloemkool, heb jarenlang rondgekeken in het groen en de ruimtelijke ordening en bestudeer nu alweer jaren het kruispunt tussen onze fysieke leefomgeving en onze cultuur. Ik heb iets te zeggen.

Maar mijn onbeduidende heuveltje is andermans moerassige laagland, en cultuuroorlogen win je tegenwoordig met trekkers en frames, niet met argumenten en ethische discussie.

♣

Dus ik houd dat artikel binnen, en draag niet bij aan de dumpplek die het Nederlandse landschap lijkt te zijn geworden. En met ‘dumpplek’ bedoel ik niet alleen voor drugsafval of andere illegale stort, niet alleen voor stikstof, fijnstof, chemicaliën en CO₂. We gebruiken het landschap voor veel meer doeleinden. Ook mentaal zetten we het in naar behoefte: als bouwvallig decor voor boerenpuurheid, als economisch wingewest, als projectiescherm voor stads privilege. Wat in ons straatje past nemen we, wat ons niet voegt of bevalt negeren we, of vernietigen we. Ook ik doe dit, in mijn redenaties en oordelen.

Dit proces, van verdelen, nemen & afwijzen, is de basisstrategie van onze cultuur. Zoals een filosoof vaststelde is die strategie altijd dezelfde: er wordt altijd iets gescheiden: iets in- en iets uitgesloten. Dat deel dat niet past of ‘nuttig’ is wordt weggedrukt, en die ‘uitsluiting’ maakt het ongewenste tot een ‘mentaal fundament’, om ons tegen af te zetten, ons uit op te richten en onze plannetjes mogelijk te maken. In het geval van het landschap creëert het een bijzondere bijziendheid: we zien het ‘landschap-voor-ons’, in plaats van het landschap zoals het van zichzelf is, hier en nu. Zo maakten we dit moerassige laaglandje ooit tot een thuis, maar loopt datzelfde ‘thuismaken’ tegenwoordig steeds meer vast, ten koste van onze leefomgeving.

Wat zou er gebeuren als we onze brilletjes een tijdje afzetten en gewoon eens een tijdje rustig zouden gaan kijken?

♣

© Buitendijks, 2023

Bronnen:

• Beeld: Plato Terentev, pexels.com
• Giorgio Agamben, The Use of Bodies, p.264
• Vertalingen: Buitendijks