WAAROM SCHRIJVEN?

Struinen op andere weblogs is een interessant tijdverdrijf. Zo rommelde ik de laatste dagen wat op “Schrijf!” van Trouw, dat poogt een wat meer literair blogpubliek aan te boren. Eén column over schrijven, van de hand van de (mij onbekende) schrijfster Hella Kuipers, lonkte me. Het eindigt zo:

“Het beste antwoord op de vraag “Waarom schrijven?” schreef Brenda Ueland (1938). “Omdat er niets is wat mensen zo ruimhartig, zo vrolijk, levendig, heldhaftig en meedogend maakt, en zo wars van vechten en het verzamelen van spullen en geld. Omdat de beste manier om de waarheid te leren kennen is er uitdrukking aan proberen te geven. En wat anders is het doel van ons bestaan dan het ontdekken van waarheid en schoonheid, en die te delen met anderen?” (If You Want To Write).Ik schrijf om mijn waarheid, mijn mening te ontdekken, en omdat ik niets liever doe. En u?“

Ronkende woorden. Spontaan wandelen er een aantal schrijvers door mijn gedachten.

—

De Russische schrijver Gogol vond dat hij de taak had zijn land in morele zin te redden. In 1847 publiceert hij zijn Uitgelezen plaatsen uit een briefwisseling met vrienden. In dit werk slaat Gogol volledig door in zijn zelfopgelegde missie. Zijn belerende toon en ultrareactionaire uitspraken leiden tot woede en afkeuring bij vriend en vijand. Gogol krijgt hiervan zo’n tik dat hij in een jarenlange manisch-depressieve, religieuze waan belandt. De Waarheid en Schoonheid die Gogol heeft willen ontdekken wordt overschaduwt door de ontvangst van zijn werk. Hij schrijft wel door aan het tweede deel van zijn meesterwerk Dode Zielen, maar in februari 1852 verbrandt hij het manuscript in een vlaag van verstandsverbijstering. Intussen heeft hij zichzelf zo verhongert dat hij in de loop van dat jaar sterft. Zo is Gogol’s werk aan de haal gegaan met zijn schepper.

John Milton schreef Paradise Lost, over de zondeval van Adam en Eva uit het paradijs. Een meesterwerk van christelijke moraal. De interessantste passages gaan echter niet over Adam en Eva of over God, Christus of engelen. Satan is de getormenteerde held. Onbedoeld: Milton was een streng puriteins man, met een conservatieve christelijke boodschap. In de minder bekende opvolger Paradise Regained is Satan minder prominent. En dat merk je: het is een stuk taaier en saaier. De Waarheid en de Schoonheid die Milton heeft willen ontdekken in de twee boeken wordt overschaduwt door het drama van Satan’s innerlijke conflicten. Zo is Paradise Regained grotendeels vergeten en Paradise Lost aan de haal gegaan met zijn schepper.

Dante schreef La Divina Commedia, in drie delen, over een allegorische reis die de schrijver maakt door achtereenvolgens de hel, het vagevuur en het paradijs. Een meesterwerk van christelijke idealen. Dante werkte toe naar het zielenheil van deel drie, de kroon op zijn reis. Net als het tweede deel is deel drie prachtig, maar ze missen beide de dramatische spanning van de helletocht in het eerste deel. Het eerste deel is dan ook het beroemdst, het boeiendst en het meest becommentarieert. Soms vergeten mensen zelfs dat het werk een tweede en derde deel bevat. De Waarheid en Schoonheid die Dante in La Divina Commedia heeft willen ontdekken wordt overschaduwt door het drama van de verdoemden uit Inferno. Zo is De Goddelijke Komedie aan de haal gegaan met zijn schepper.

—

Okee, en nu wat dichter bij huis.

Saskia Noort verkoopt massa’s boeken. ‘Literaire thrillers’, zoals dat in slimme marketingtermen heet. Met de marketing van Noort zit het wel snor, maar volgens het Parool verzandt Noort in ‘relationeel gekeutel’. De recensent schrijft: “Noort beschrijft de nieuwe leeghoofdigheid van Big Brother en andere realitysoaps. Zonder dat zelf te beseffen, vrees ik.” Ik weet dat niet: ik heb niets van haar gelezen. Ze verdient geloof ik goed – zo goed dat andere schrijvers afgunstig worden. Noort zelf zegt op haar website dat het een uitdaging is “om in je fantasie hetgeen te beleven dat je in het echte leven niet durft te doen”.

Volgens Kees ’t Hart (De Groene Amsterdammer) is Heleen van Royen een ‘literaire provocateur’. En verder: “Ze brengt een nieuw type roman de Nederlandse literatuur binnen, waarin ze met volle kracht de vloer aanveegt met het zoetige genre van de Bildungsroman van schrijfsters als Isabel Allende of, bij ons, Margriet de Moor, Tessa de Loo en Nelleke Noordervliet […] Haar heldin is zowel gek, vrolijk, belachelijk als onweerstaanbaar. Ook in haar taalgebruik is ze provocerend”. Dat klopt wel denk ik: zoals Rob Oudkerk weet, waar een vuurtje is, is Heleen. Tegenwoordig is ze vooral ‘stout’, of zelfs ‘stouter’.

Laatst zag ik op televisie beelden van Bret Easton Ellis, de veelgeprezen schrijver van onder andere American Psycho (1991) en Lunar Park (2005). Zijn krankzinnig knappe romans handelen over de donkere kanten van het bestaan. Zelden zo’n labiele neuroot gezien. Hij deed me in de verte denken aan Herman Brood: alleen een ongebreidelde mentale wil lijkt hem overeind te houden. In Lunar Park verwerkt hij zijn eigen leven tot fictie. Ik denk dat dat de enige manier is om zijn persoonlijke demonen te bezweren en zijn krankzinnigheid in toom te houden.

In 1991 vermoordt Richard Klinkhamer zijn vrouw met een koevoet. Haar lijk verbergt hij onder het beton van zijn tuinhuisje. Al gauw gaan er geruchten dat hij zijn vrouw in de gehaktmolen vermalen heeft. Klinkhamer vindt dit een vruchtbaar literair gegeven, en verwerkt het tot de roman Woensdag, gehaktdag. Hij vindt er echter geen uitgever voor. Ik denk dat Klinkhamer zó gestoord is dat hij er nog trots op is ook. Hij is zijn eigen god, zegt hij.

En Geert Wilders? Schrijft ook, voornamelijk fictie!

—

In Hella Kuipers’ antwoorden zie ik libelles op margrieten landen. En dat gebeurt heus wel eens aan schrijftafels. Maar lang niet altijd. Waarom schrijven wij nog meer?

—